آینده نرخ ارز در صورت رفع تحریم‌ ها+فایل صوتی

آیا سیاست سرکوب نرخ ارز در صورت رفع تحریم ها همچنان ادامه خواهد یافت؟

در این مبحث پیرامون سناریو های احتمالی کاهش تحریم ها بر نرخ ارز صحبت خواهیم کرد. و از اثرات سرکوب نرخ ارز بر فعالیت های اقتصادی و اثرات آن بر سود شرکت های بورسی مواردی را ذکر می کنیم.

نگاهی به سال 97…

با یک مثال از سال 97 شروع می کنیم. در سال 97 شرایط به صورتی بود که در انتهای تابستان و مهرماه رشد افزایشی شدیدی را در نرخ ارز را شاهد بودیم و طی چند هفته نرخ ارز بیش از 5-6 هزارتومان رشد داشت و به عدد 18 هزار تومان تا 18500 رسید.

 پس از آن سیاست گذار یعنی بانک مرکزی وارد عمل شد و در زمان کوتاهی نرخ ارز را با یک سری سیاست ها از قبیل کاهش سرعت گردش پول ، بستن یک سری تراکنش ها، محدودیت در تراکنش های دستگاه های پوز و همچنین عرضه ارز به بازار و تامین نیاز برخی از بخش های بازار قیمت ارز را متعادل کرد، و نرخ را زیر 12 هزار تومان به تثبیت رساند.

پس در آن زمان ارز در کمتر از یک ماه رشد کرد و در کمتر از یک ماه هم بخشی از رشد را پس گرفت و تنزل داشت. در چنین شرایطی ما اثرات چندان زیان باری روی اقتصاد نمیبینیم.

درست است که کلا نوسانات آن هم به این شکل و به این شدت برای اقتصاد زیان آور است و اثرات مخرب اقتصادی دارد، ام معمولا اثرات نگران کننده ای روی بخش تولید به جای نمی‌گذارد. با این حال به طور کلی ترس های ناشی از نوسانات اثرات مخرب روی اقتصاد دارد.

از انتهای تابستان 99 نرخ ارز تقریبا به بالای 20 هزارتومان رسیده است (تقریبا بالای 22) و همچنین اسکناس اعداد بالاتری را هم دیده است و حتی بالای 32 هزارتومان پیش رفته است. کل دو فصل آخر دلار بالای 20 هزارتومان بود و می توان گفت تقریبا در کل این دو فصل گذشته نرخ دلار حواله هم بالای 22 هزارتومان بوده است.

در چنین شرایطی اگر سیاست گذار نرخ ارز را خیلی پایین بیاورد و به محدوده 20 هزار تومان برساند و یا طبق گفته دوستان و دولت مردان به عدد 17 هزار تومان برساند این اتفاق اثرات به شدت زیان باری روی تولید و اقتصاد کشور برجای خواهد گذاشت.

چرا سرکوب نرخ ارز اثرات زیان بار دارد؟

یک تولید کننده را در نظر بگیرید، از وقتی که تولید کننده مواد اولیه را خریداری می کند تا زمانی که تولید و عملیات بازاریابی و فروش اتفاق می افتد، بین شرکت ها متفاوت است و بسته به نوع صنعت و ماده تولیدی ممکن است کم تر از یک هفته باشد و یا در بسیاری از شرکت ها این فرآیند بالای 2 ماه و 3 ماه و حتی بسیاری از شرکت هایی که در بورس هم می‌بینیم چرخه های عملیاتی بیش از 6 ماه و بیش از 9 ماه دارند.

یعنی از زمانی که این شرکت مواد اولیه را خریداری می کند تا زمانی که آن را پردازش و محصول نهایی را تولید می کند و به فروش می‌رساند ممکن است تا 6 ماه طول بکشد.

 اکنون حجم زیادی از تولید کنندگان داخل ایران را در نظر بگیرید که با دلار بالای 22 هزار تومان اقدام به تهیه ماده اولیه کرده اند و حالا قصد فروش محصول را چه در بازار داخل و چه در بازار صادراتی دارند.

 در چنین شرایطی فرض کنید نرخ ارز تا زیر محدوده 20 هزارتومان شکسته شود. اگر این اتفاق بیفتد این شرکت های تولیدی کاملا از فرآیند تولید خود دچار زیان خواهند شد و این یکی از اثرات واقعا مخربی هست که روی اقتصاد می گذارد و بخش تولید زیان ده می شود.

زیان ده شدن بخش تولید نه تنها خودش تورم زا و رکود زا هست بلکه منجر به بیکاری هم خواهد شد و این اتفاقات به شکل بلند مدت منجر به تورم و رشد نرخ ارز خواهند شد. سیاست گذارهای فعلی حوزه اقتصاد کاملا به این جریانات آگاهی دارند.

این موضوع در صحبت های آقای همتی در فضای مجازی کاملا واضح است. موضوعی که از سخنان ایشان برداشت می شود این است که سیاست گذاران فعلی قصد مداخله در بازار ارز و سرکوب نرخ ارز را ندارند و صرفا قصد کنترل و کاهش نوسانات در بازار ارز را دارند. بنابراین سیاست گذاران کاملا از نتایج سرکوب نرخ ارز بر سر اقتصاد آگاهی دارند.

در دولت فعلی تا قبل از انتخابات برخی از دوستان معتقدند این موارد با برگشتن آمریکا به برجام و باز شدن شرایط برای تامین منابع ارزی نرخ ارز تا زیر 20 هزار تومان کشیده خواهد شد، اما نظر شخصی نگارنده این است که با توجه به افرادی که در حال حاضر در حوزه بانک مرکزی و بخش اقتصادی کشور فعال هستند دور از ذهن است که زیر بار چنین اتفاقی بروند یعنی نرخ ارز را به این فرمت سرکوب کنند و منجر به زیان ده شدن بخش تولید شوند.

اثر زیان بار سرکوب ارز بر فعالیت های تولیدی

اینجا جا دارد یک اثر زیان بار دیگر نوسانات نرخ ارز را بررسی کنیم.

وقتی از فعالین اقتصادی در حوزه تولید می‌پرسیم که چرا برای اجرای طرح های ارزنده در بخش تولید اقدام نمی کند، معمولا این دوستان اذعان ‌دارند که با نرخ ارز فعلی کاملا این طرح تولیدی صرفه اقتصادی دارد ولی اگر این فرآیند تولید را انجام دهیم و مثلا یک سال زمان بگذاریم برای اجرای این طرح، هزینه های جانبی دیگر و هزینه خواب سرمایه متحمل شویم، بعد از یک سال تضمینی وجود ندارد که سیاست گذار نرخ ارز را سرکوب نکند. یا این امکان وجود دارد که 3-4 سال بعد سیاست گذار با سرکوب نرخ ارز از ارزندگی کالای ما بکاهد.

فعالین اقتصادی ما در دهه های گذشته این تجربه ها را داشته اند که سیاست گذار به یک باره 3 یا 4 سال یا 5 سال سرکوب نرخ ارز انجام می دهند و کالاهای این تولید کنندگان کاملا قدرت رقابتشان را در بازار داخلی و بازار بین المللی از دست می دهد، دچار زیان می‌شوند و در نهایت مجبور به تعطیل کردن تولید می‌شوند. اثرات این اتقاق را هنوز به شکل بیکاری وکاهش درآمد ملی در اقتصادمان می‌بینیم.

وقتی صنایع بزرگ در کشور رشد می کند این اتفاق خوبی برای اقتصاد است. با این وجود صنایعی که نیروی زیادی را جذب بازار کار می کنند و مشکلات بیکاری را در جامعه حل می کنند، معمولا صنایع کوچکتر هستند نه صنایع حوزه پتروشیمی و نفت و گاز. صنایع بزرگ درآمد ملی را به شکل قابل توجهی ارتقا می دهند و دست دولت و منابع دولت را باز می کنند ولی صنایعی نیستند که مشکل بیکاری را در جامعه حل کنند.

با توجه به مجموع عوامل فوق و رویکردی که ما از سال 97 در سیاست گذاری اقتصادیمان دیده ایم و در فضای فعلی که صحبت هایی که مبنی بر عدم سرکوب نرخ ارز بیان می شود، سرکوب شدید نرخ ارز و کاهش نرخ ارز به زیر 20 هزارتومان کمی دور از ذهن است.

اگر نرخ ارز سرکوب شود، زیانی که شرکت ها مخصوصا شرکت های بورسی متحمل می شوند صرفا کاهش نرخ ارز و کاهش نرخ محصولات نیست.

 این شرکت ها با این مشکل مواجه می شوند که مواد اولیه را در 6 ماه گذشته با نرخ بالاتری خریداری کرده اند و حتی با وجود اینکه رشد خوب قیمت کامودیتی ها در بازار جهانی، ممکن است حتی برخی از این شرکت ها در تابستان و پاییز سال 1400 نتوانند سود شناسایی کنند و صرفا به خاطر سرکوب نرخ ارز متحمل زیان شوند.

و نکته آخر هم اینکه زمانی که  نرخ ارز در یک بازه بلند مدت بالای یک قیمت تثبیت شده  باشد، سرکوب و پایین آوردن شدید قیمت حتی نمی تواند منجر به کاهش قیمت ها و کاهش تورم شود. چرا که این نرخ ها تثبیت شده اند و مواردی همچون نرخ مواد غذایی، نرخ حمل و نقل و اجاره بهای مسکن کم نخواهد شد.

با این اوصاف در مجموع نمی توان گفت که با تورم منفی رو به رو می شویم یا اتفاق خوبی در بازار می‌افتد. صرفا قیمت کالاهای وارداتی کاهش پیدا می کند و تولید و اقتصاد آسیب می بیند.

فایل صوتی این مقاله:

علی صادقی
گروه مالی زمرد